Árra veahkki mánáidgárddis ja skuvllas
Máná ovdáneapmái ja oahppamii biddjo vuođđu mánáid vuosttaš jagiid. Jus mánáid ovdáneamis lea nanu vuođđu dáid jagiid, de lea stuorit vejolašvuohta buori viidásit ovdáneapmái. Mánáid fálaldagat mánáidgárddis ja vuosttaš jagiid skuvllas, leat vuođđun dasa movt sii viidásit lihkostuvvet oahpahusas ja barggus. Danne lea dehálaš ahte buot mánát ožžot bures heivehuvvon pedagogalaš fálaldaga árrat eallimis. (Dieđ. St. 6 (2019–2020)
Webináraráidu árra veahkki fáttás
Dát webinára lea vuosttaš njealji webináras mat ráhkaduvvojit mánáidgárddiide ja skuvllaide mat leat guoskevaččat RGO – Gaska Finnmárkui. Webináraráidu lea regionála ovttasbargu UiT, Sámi allaskuvlla ja RGO – Gaska Finnmárkku gaskkas. Dát lea maiddái oassin stuorit nationála fágalaš vuoruheamis loktet gelbbolašvuođa mánáidgárde- ja skuvlasuorggis mas vuođđojurdda lea ovttasbargu ja gelbbolašvuođa juogadeapmi geavatlašguovllu ja universitehta/allaskuvlasektora gaskkas.
Árra veahkki lea fáddán dán jagi ja duogáš dasa leat dieđut maid RGO – Gaska Finnmárku guoskevaš skuvllat ja mánáidgárddit leat addán. Dán webináras galgat geahččat muhtun váldo beliid Árra veahkki doahpaga ja fenomena ektui.
Árra veahkki
Árra veahki sáhttá ipmirdit doaibman mii galgá biddjot johtui árrat máná eallimis. Doahpaga sáhttá maiddái ipmirdit árra veahkkin go váttisvuođat čuožžilit dahje go daid fuobmá, juogo mánáidgárddis dahje skuvllas dahje maiddái rávis olbmo eallimis (KD, 2010-11). Áigumuš lea ahte árra veahki bargu galgá easttadit ja/dahje unnidit iešguđetlágan hástalusaid hástalusain. Dat sáhttet leat hástalusat guoskevaččat nugo motorihka ovdáneapmái, dovdduide, sosiála dahje oahpahusa oktavuođaide. Ii dušše árra bajásšaddamis, muhto maiddái maŋŋil ovdamearkka dihte mat čatnasit joatkkaskuvla oahpu gaskkalduvvamii. Dieinna lágiin sáhttá árra veahki geahččat olles eallima oaidninsajis, vuosttaš eallinjagis dassái lea rávis olbmo agis.
Doaba lea maiddái adnojuvvon molssaeaktun vuordit ja oaidnit guoddui. Guoddu maid leat čuoččuhan ovddastit skuvllaid ja mánáidgárddiid ovdalaš oainnu mánáid ovdáneamis, mas lei nanu fokus láddamis. Dan mearkkašupmi sáhttá leat ahte oahpaheaddji árvvoštallá ahte mánná ii leat vuos nu láddan/ovdánan, ja čilge dainna mánás ovdamearka dihte maŋŋi giellaovdáneami ja háliida addit mánnái eanet áiggi ovdánit.
Reflekšuvdnagažaldagat
- Movt ipmirdehpet doahpaga árra veahkki? Maid jurddašehpet dan mearkkašit din beaivválaš barggus?
- Makkár vuordámušat leat dis mánáid ovdáneapmái ja láddamii agi ektui? Maid dii jurddašehpet doahpaga ektui variašuvdna mánáid ovdáneamis ja/dahje láhttemis? Mii lea mielde mearrideami min norpmaid dasa maid mii atnit dábálažžan? Movt geahččabehtet dii variašuvnna ovttaskas mánás ohppiid/mánnájoavkkus ollislaččat? Ja makkár mearkkašupmi sáhttá das leat din bargui árra veahki ektui?
- Movt sáhttibehtet dii áicat ja fuobmát ahte mánná lea hearkkes dilis? Maid galggašeiddet áicat?
- Movt čilgejuvvojit mánát du mánáidgárddis/skuvllas geain leat iešguđetlágan hástalusat? Makkár mearkkašupmi sáhttá doahpagiin maid mii geavahit leat min ipmárdussii mánás ja dilis?
- Movt sáhttibehtet dii veahkehit mánáide geain fáhkka rievdá láhtten? Movt fuobmábehtet dan? Maid sáhttibehtet geahččat? Makkár vugiid geavahehpet? Mat sáhttet leat oktavuođat?
Árvalusat eanet lohkamuššii:
Tidlig innsats for livslang læring – teori og praksis (utdanningsforskning.no)
Tidlig innsats og inkluderende fellesskap i barnehage og skole - regjeringen.no
Tidlig innsats | www.statped.no
Meld. St. 6 (2019–2020) - regjeringen.no
Kritisk blikk på tidlig innsats (utdanningsforskning.no)
Tidlig innsats i utdanningspolitikken – motiver, mål og motsetninger (utdanningsforbundet.no)
