Mánná ja bustávva guhpa

Gïeletjoeperh

Maanah gïeh gïeletjoeperh utnieh hov leah seamma gellielaaketje goh jeatjah maanah. Dej gïeleldh haestemh joekehthlaakan vååjnesasse båetieh

Maanah gïeh gïeletjoeperh utnieh hov leah seamma gellielaaketje goh jeatjah maanah. Dej gïeleldh haestemh joekehthlaakan vååjnesasse båetieh . Dotkeme vuesehte ahte gååvnese ektiedimmie gïeledåeriesmoeri jïh sosijaale dåeriesmoeri gaskem , jïh mijjieh daamtaj daejtie haestiemidie vueptiestibie joe maanagïerten baeliej. 

Aaj vuesiehtamme maanah gïeletsagkesigujmie stuerebe vaahram utnieh lohkeme- jïh tjaelemetsagkesh åadtjodh. Dan åvteste vihkeles daejtie dåeriesmoeride damtijidh jïh råajvarimmiejgujmie båetedh dan aareh goh gåarede . 

Gosse daejnie bieline barkh , dellie måjhtesasse bïejh

  • buerebe daajroem åadtjoeh guktie maanah maehtieh gïeletsagkesh utnedh 
  • daajroeh mah goerehtallemedïrregh gååvnesieh maanagïerte-aalteren maanide 
  • daajroeh mah institusjovnh maehtieh dåarjodh maanagïertem gosse maanah gïeletsagkesh utnieh 
  • daajroeh man åvteste gïeletsagkesh leah vihkeles juktie råajvarimmieh sjïehtedidh jïh guktie gïelebyjresem nænnoestehtedh maanagïertesne 
  • daajroem åadtjoeh maam dotkeme soptseste gïeleveeljemen bïjre gosse maanan gïeletjoeperh
  • daajroem åadtjoeh guktie goerehtalleme lea vihkeles råajvarimmieh sjïehteladtedh jïh guktie gïelebyjresem maanagïertesne nænnoestidh
  • daajroem åadtjoeh maam dotkeme vuesehte gïeleveeljemen bïjre gosse maanah gïeledåeriesmoerh utnieh
  • daajroem åadtjoeh guktie gïeledåeriesmoerh maehtieh lohkemem jïh tjaelemem tsevtsedh

Inspirasjovnem viedtjh: Språkvansker | Språkløyper (uis.no)

Faageles sïsvegem dorjeme : Marit Inger Pulk jïh Sara Ellen Anne Eira , seniorraeriestæjjah Saemien sjïerepedagogeles dåarjosne (SEAD).

Dïejvesetjïelkestimmie Developmental language disorder (DLD) lea akte dïejvese mij åtnose vaalta gosse maana gïeline tjabreminie, jïh gosse ij naan jeatja sjïeken. Saemiengïelese jarkoestidh ' gïeletjoeperh mah evtiedimmiem heerredieh '. Aerebi dïejvesem Sjïere gïelegeervem nuhtjin. Daelie daam nommem laahpehtamme jïh sijjeste DLD åtnose vaalteme abpe veartenisnie. 

Datne maahtah vielie nöörjen gïelesne lohkedh terminologije-jeatjahdehtemen bïjre daennie tjaalegisnie. 

1. ÅESIE : vaenie gïeleåtnoe, seentebe gïeleevtiedimmie jïh/vuj gïeletjoeperh mah evtiedimmiem dïjpieh?

Daate filme soptseste man åvteste vihkeles maanan gïeledååjrehtimmieh krööhkedh gosse vuarjesje mejtie gïeletjoeperh maanese.

19 min

2. ÅESIE: Magkerh leah gïeletjoeperh?

Dán oasis leat filmmat mat muitalit oanehaččat giellaváttuid birra ja giela gielalaš osiid birra. Dás beasat maid lohkat vuođđogálggaid birra, mii lea vižžon bagadusas "Doabaoahppan – bagadus strukturerejuvvon doabaoahppama birra mánáide ja ohppiide", man Statped ja Lohkanguovddáš leat almmuhan.

82 min

Áican ja kárten

Mánáidgárdi galgá čuovvut mielde makkár giella mánáin lea ja movt sii gulahallet earáiguin. Sin bargu lea fuomášit ja doarjut mánáid geain leat iešguđetlágan gulahallanváttisvuođat, geat leat unnán aktiivvalaččat gielalaččat, dahje geain lea maŋŋonan giellaovdáneapmi.
Jus mánáidgárdi dahje ruoktu vuorjašuvvet máná giellaovdáneamis, de lea dehálaš ahte árrat kártegoahtit máná giela. Mánáidgárddis galggaše buorit rutiinnat dasa movt áicat ja fuomášit daid mánáid geat dárbbašit liige čuovvoleami.

10 min

Heivehuvvon doaibmabijut

Dán oasis leat guokte filmma. Vuosttáš filmmas muitaluvvo manne kárten lea dehálaš go galgá heivehit doaibmabijuid mánáide geain leat giellaváttut. Nuppi filmmas beasat eanet gullat doaibmabijuid birra mat nannejit giellabirrasa.

6 min

Guđe giela hupmat mánáin geas leat giellaváttut?

Lea oahpes ášši ahte muhtun váhnemat vásihit ahte biras ávžžuha hupmat dušše ovtta giela mánáin geas leat kognitiiva dahje gielalaš váttut. Dávjá dan giela mii lea váldogiella mánáidgárddis.

2 min

Loahppareflekšuvnnat

Dán maŋemus oasis leat loahppareflekšuvnnat maid sáhttá čađahit akto, joavkkus dahje olles ossodagas.
Dás gávnnat maiddai ávžžuhusaid dutkamiidda ja čállosiidda mat leat čadnon sámi mánáid giellaovdáneapmái, giellaváttuide ja máŋggagielatvuhtii sámi perspektiivvas. Loahpas gávnnat gáldolisttu.

30 min