Govva: Árvu
Sámegiella lea leamašan ja lea ain rašes dilis, go eará gielat báidnet ja váikkuhit min giela ja gillii. Dávjá sáhttet sámegielat sánit báhcit, ja dárogielat dahje eŋgelasgielat sánit ilbmat ja báidnet sihke sámegiel dadjanvugiid ja dajaldagaid. Dattege ii sáhte buot áiggiid dadjat ahte dajaldagat leat boastut. Jus dajaldat čuohcá bealljái, dahje jus ii oro čielga sámi dadjanvuohki, de galggašii geahččalit gávdnat vuohkkasit dadjanvuogi (Pope & Sárá 1998:68). Ođđaáigásaš dávviriidda eaige álo gávdno sámegielat sánit, ja de dávjá adno eará gielat sátni (Utsi & Eira 2017:143). Muhtin earágielat sánit leat juo sajáiduvvan gillii, ja muhtin earágielat sánit eai oro riekta heiveme min gillii.
Giellagáhtten lea giellageavahusa bagadeapmi dihto ávžžuhusaiguin ja rávvagiiguin. (Vuolab-Lohi 2008:3–6). Ovdamearkka dihte goas heive dadjat dahje, makkár sátnehuksehusaid gánnáha garvit ja movt sánit sojahuvvet iešguđet kásusiid mielde, ja goas galgá dihto sojahemiid geavahit. Leat olu oasit mat gullet gielladikšumii dahje giellagáhttemii. Earet eará diehtu ja máhttu boasttusániid, vierrosániid, loatnasániid, satnehámiid, passiivageavahusa, substantiivavigiid ja dajaldatvugiid birra. (Pope & Sárá 1998:68). Giellagáhtten lea oassi sihke njálmmálaš- ja čálalašgielas, go sihke humadettiin ja čálidettiin mii galggašeimmet muitit giellarávvagiid.
Davvisámegiella hubmo iešguđet riikkain. Dát mielddisbuktá ahte go ráhkadit ođđa davvisámegielat sániid, de dát ráhkaduvvojit iešguđet riikkain ja iešguđetge váldogielaid vuođul. Aŋkke galggaše ođđa sánit ipmirduvvot buot davvisámegielagiin, beroškeahttá guhte riikkas de oroše. Muđui leat vel iešguđet davvisámegielat suopmanat, maid galggašii váldit vuhtii go ráhkada ođđa sániid ja go muđui sámásta. Iešguđet suopmaniin sáhttá dihto sánis leat guovttelágan mearkkašupmi. Ovdamearkka dihte mearkkaša “viša” Guovdageainnus juoga maid lea heahpat bargat, ja Kárášjogas fas mearkkaša “viša” ahte muhtin ii gille bargat juoga maid nu. Danin lea cealkagis “Mun in viša vuolgit” goabbatge mearkkašupmi Guovdageainnus ja Kárášjogas. Buvru ja suohkadas fas leaba sánit main lea seammá sisdoallu. Dárogielat sátni grøt lea buvru Guovdageainnus ja suohkadas Kárášjogas. Sátni “gielká” mearkkaša norgga bealde “kjelke” (dárogillii), ja suoma bealde fas lea “gielká” skohter (Vuolab-Lohi 2008:2). Eará ovdamearkkat leat, suohkut sáhttá dadjat sihke suohkut, leasttut ja guobát. Luisttet daddjo Norgga bealde sámis luisttet, Suoma bealde sámis dadjet skeittát.
Gáldut:
Helander, Nils Øivind 2016: Ohppojuvvon ja sohppojuvvon giella. Gielladiđolašvuohta, čálamáhttu ja guovttegielatvuohta. Dieđut 1/2016.
Pope, Kirsten & Sárá, Máret 1998: Eatnigiella fáddágirji 3. Davvi Girji OS.
Utsi, Karen Anne Sara & Eira, Kirsten Anne Grethe 2017: Giellabálggis 6. Davvi Girji.
Vuolab-Lohi, Káre 2008 : Giellagáhttenrávvagat. Guovdageaidnu, Sámi Allaskuvla.